Wpływ fideizmu kalwińskiego na powstanie i rozwój racjonalnej teologii naturalnej u wybranych myślicieli angielskich XVII i XVIII wieku

Kierownik: dr hab. prof. UP Antoni Szwed
Zarys projektu: Celem projektu jest udowodnienie istotnego wpływu protestantyzmu na rozwój teologii naturalnej w deizmie na przełomie XVII i XVIII wieku w Anglii i Szkocji. Chodzi tu zarówno o purytanizm (kalwinizm) jak i anglikanizm. Nie jest to wpływ bezpośredni, lecz pozostającyw odwrotnym kierunku (à rebours) do religijnych zamierzeń tych wyznań. Purytanizm charakteryzował się skrajnym fideizmem.Opierał się przekonaniu, że rozum ludzki niezdolny jest do uzyskania o własnych siłach istotnych prawd ważnych dla życia ludzkiego (zbawienie wieczne). Wedle twórców Reformacji samodzielnie myśląca jednostka winna się ograniczyć do gruntownej znajomości Pisma Świętego. Wiedza świecka jest niepotrzebna. Nie jest także kompatybilna z treściami religijnymi. Widać to w braku związku między protestanckimi teologiami a powstającymi, głównie w XVII wieku systemami metafizycznymi.vChcemy wykazać, że taka ściśle konfesyjna postawa religijna uniemożliwiała dialog z innymi wyznaniami i prowadziła do konfliktów polityczno-religijnych. Fideizm był dogmatycznym fundamentalizmem. Hamował postęp naukowy i kulturalny, przekreślał wolność sumienia, wolność słowa i rozwój nowożytnej demokracji. W tym celu należało podjęto wysiłek (deiści angielscy) ustanowienia kryteriów racjonalnej wierzeń religijnych. W szczególności dążono do odrzucenia tajemnicychrześcijaństwa i zastąpienia go teologią naturalną. Chcemy przebadać pisma reprezentatywnych deistów angielskich takich jak: Charles Blount, John Toland, Matthew Tindal,Henry Bolingbroke, Thomas Woolston, Thomas Hubb, Anthony Collins, Samuel Clarke, Issac Newton, John Locke. Przedmiotem analiz będą relacje między chrześcijańskim Objawieniem zawartym Biblii a wiedzą osiąganą rozumem. Skupimy także uwagę na stopniowym przechodzeniu od teologii chrześcijańskiej do różnych ujęć teologii naturalnej i teologii racjonalnej, oraz związanych z nimi filozofii człowieka.
Okres realizacji: 2012-2014
Źródło finansowania: Narodowe Centrum Nauki (konkurs OPUS 4)
Kwota finansowania: 77 610 zł